Gönül isterdiki bügün Kürt gençleri her bölgeye daðýlýp, yüzyýllarca yýl önce kendisinden kopan ve koparýlan kardeþlerinin yanýna gidip görmeli, araþtýrmalar yapýp diðer insanlarýmýza iletmeli idi. Maalesef þimdilik fazla bir kýpýrdanma yok ama bunun ilerde mutlaka olacaðýna dair umudumu hiç kaybetmiyorum. Kendi olanak ve bilgim çerçevesinde ben Gilan ve Xorasan daki Kürtleri incelemek için iki defa bölgeye ziyarette bulundum. Buna neden gereksinim duydum? Sürgün Kürtleri (Ýç Anadolu) üzerine araþtýrma yaparken karþýma Xorasan ve diðer bölgeler çýktý. Adeta bir isberg (buzdaðý) na rastlamýþtým. Dibine inildikçe tabaný geniþliyordu ve sonunda kanaat getirdimki bu yalnýzca benim altýndan kalkacaðým bir yük deðil. Bu araþtýrma gruplarýnýn, institulerin, üniversitelerin ve tarihçilerin iþi idi. Buna raðmen, iþin bir kenarýndan tutarak ilk adýmý attým ve bu sene çýkacak olan kitabýmda daha ayrýntýlý bilgiler ile Kürt tarihine önemli bir katký yapacaðýna inanýyorum.
Çocuk yaþlardayken büyüklerimizden hep nereden geldiðimizi sorardýk. Ben çok iyi hatýrlýyorum ki rahmetli babam: " Biz Xorasan dan geldik" diyordu. Bazende: " Biz Elaziz-Xarput'tan, bazen Muþ'tan geldik" derdi. Bende bunlarýn resmi ideolojinin ve tarihin etkisinde kaldýðýný düþünürdüm. Çünkü okullarda bize Xorasan'ýn bir Türk yurdu olduðu öðretilmiþti ve oradan gelenlerin kayýtsýz þartsýz Türk olduðu önyargýsý beyin altýnda geliþmiþti. Hala bunun etkisinde olan binlerce insanýn olduðunu da düþünüyorum. Aslýnda resmi tarihin etkisinde esas kalanýn ben olduðunun farkýnda deðildim. Bunun etkisiyle bazen kendi kendime; " Xorasan neresi Ýç Anadolu neresi, orayla alakamýz ne?" sorar ve büyüklerimizin görüþleriyle içimden dalga geçerdim. Oysa yýllar sonra: Ýç Anadolu ile Xorasan'nýn; Ankara ile Meþhed'in, Konya ile Qoçan'ýn, Haymana ile Þirvan'ýn, Kýrþehir ile Sebzýwar'ýn, Yozgat ile Deregez'in, Aksaray ile Kelat'ýn, Akþehir ile Býcnurd'un, Bala ile Esferayn 'ýn, Adapazarý ile Gilan'ýn, Qoçgýri, Dersim, Maraþ, Kürt Daðý, Lazqiye ile Xorasan ýn ayný kaderi paylaþtýðýný öðrenecektim! Þimdiye kadar bir-çok araþtýrmacý Xorasan da Kürtlerin olduðunu yazdý, ama hiç biri Xorasan ile Ýç Anadolu, Batý Kürdistan ve Güney Batý Kürditan daki aþiretlerin ayný olduðunu ve onlarýn iç yüzünü göz önüne sermedi veya ben rastlamadým.
Ýç Anadolu(Batý Anadolunun bazý yerleri de), Batý Kürdistan(Erzurum, Dersim, Maraþ hattý), batý Suriye ile Xorasan, Mazenderan, Gilan da yaþayan Kürtler arasýnda, Kürtçenin üç lehçesi konuþulur. Ýç Anadolu da Kurmanc, Zaza ve Lek-Lor lehçeleri konuþulurken; bunlarýn parçalarýný batý Kürdistan ile Xorasan ve Gilan da da bulmak mümkün. Buda Kürtlerin nasýl parçalandýðýnýn bir diðer iþareti.
Çoðunluk görüþe göre Xorasan kelime anlamý 'Güneþin yeri' manasýna geliyor. Bu konuda Kek Ali: " Xur = Güneþ; San=Iþýk veya güneþin aydýnlýðý anlamýndadýr" diyor(1). Kürtçe de Xor-güneþ; san (Bostan, ..istan) da 'yer' anlamýna geliyor. Kürt tarihçisi M. E. Zeki de bu görüþtedir. Tacikler de Xorasan kelimesini (=coðrafyasýný) bu anlamda kullanýyor. Güneþin yeri anlamýnda bir ismin verilmesinin de özel bir anlamý olmalý. Bunun dinle ve Zerdüþt Peygamberle alakasýnýn olduðunu, bu proto-Kürt peygamberin burada yaþadýðýnýn bir çok kanýtý olduðunu yazmakta da fayda var. Böylece güneþin kutsallýðýna inanan bir peygamberin burada yaþamasý ve bölgenin Ari (Ben buna 'Arran' demek eðilimindeyim) ýrký için bir center olmasý sonucu, bu ismin Xorasan'a verildiðini iddia edebilirim.
Xorasan; çoðu çýplak olan daðlarýn baþ baþa verdiði bir bölge. Aðaçlarýn bulunduðu bazý daðlarda keklik ve dað keçileri sürüleri var. Bazý sýra daðlar varki, insan özel yapsa beceremez; doðal Çin seddi gibi. Özellikle de Kelat'ýn güneyi ile Turkmenistan ve Afganistan sýnýrlarýndaki daðlar bu cinsten. Atalarýmýzýn tarihin karanlýðýnda buraya neden sýðýndýklarýný þimdi daha iyi anlýyorum…Daðlarýn arasýndaki kuytular da Kürtler çadýrlarda yaþam mücadelesi veriyor. Bazen Iç Anadolu ile Xorasan coðrafyasýný karþýlaþtýryor ve þu kadere bak! Benzerlikleri nekadar da çok: Kýraç ve susuz. 3000-3500 metre yüksekliðindeki daðlarýn üzerine çýkýp, Türkmenistan sýnýrýnda kalan göçebe çadýrlarýný ve bu çaðda insanlarýmýzýn bu halini seyretmek doðrusu hüzün veriyordu!
Ýran’ýn idari yapýlanmasýnda Xorasan eyalettir, sýnýralarý þöyledir: Kuzeyde Türkmenistan, doðuda Afganistan ve Kürtlerin yaþadýðý Herat ile Güneyde Taþ Çölü-Deþti Kevýr ve batýda da Hazar Denizi (Behra Kesk) ile çevrili. Baþkenti Meþhed tir ki Þiiler için kutsal sayýlan imam Rýza’nýn türbesi burada ve büyük bir dini çekim merkezi. Diðer önemli þehirleri de doðudan batýya þöyle sýralanýr: Kelat, Çýnaran, Deregez, Qoçan, Niþabur, Sebzevar, Esferayn, Þirvan, Bojnurd’ tur. Bu þehirler de nufüsun coðunluðunu Kürtler oluþturur; sadece Meþhed te 500 bin Kürdün yaþadýðý söylendi. Bu eyaletteki küçük yerleþim birimleri de þöyle serpilmiþ: Yoðun Kürt nufüsu yüzünden 3-4 Kürt köyünün arasýna bir "Tat" köyü veya bir "þurevi" köyü serpitilmiþ. Xorasan daki Kürtler bu bilinçli yerleþimin bilincinde ve bununla neyin amaçlandýðýný gayet iyi biliyor...Yukarýda yazdýðýmýz Tat'ýn Fars, Þurevi (Þur-revi) nin de Rus ve Moxollarýn yerine; Farsça için de tarihi, sosyolojýk deðeri olan "Tati" kelimesinin kullanýldýðýný belirtmekte fayda var...Xorasan’daki Kürtlerin yüzde 95 i Kurmanci lehçesini konuþur; çok az bir kýsmý Lorice konuþur.
Bir diðer eyalette Kürtlerin yaþadýðý Gilan’dýr. Hazar Denizinin güneyine düþen daðlýk bölgenin adýdýr. Merkezi Raþt þehridir. Buradaki daðlarýn yamaçlarýnda Emerlü Kurmanclarý, biraz batýsýndaki Ðalðal bölgesinde Celýki Kurmanclarý (Ýç Anadolu ve Antep te de var) ile buranýn güneyinde yer alan Qazvýnde de Kurmanclar yaþýyor. Loþan bölgesinde ve daha yukardaki daðlýk bölgelerde de Lek-Lor Kürtleri ile Hewraman Kürtlerinin yaþadýðýný öðrendim. Ben maalesef sadece Raþt ýn doðusuna düþen Kurmanc (Reþi aþireti) larý ziyaret edebildim. Tahmin edileceði üzere burasý da daðlýk bir bölge, hemen hemen tarým yok, biraz hayvancýlýk ve bostancýlýk var. Bu bölge deprem kuþaðýnda, daðlarýn yamacýndaki yerleþim birimlerinin çoðu depremde harebeye dönmüþ; bazý daðlarýn yarýsýnýn çöktüðünü gördüm. Buradaki Kürtler bazende doðanýn gazabýna uðruyor…Yüzyýllarca önce buraya, bu daðlarýn arasýna sürülmüþ olan bu kardeþlerimizin dünya ve diðer Kürtler ile baðlantýlarý yok. Tamamen izole olmuþ vaziyetteler ve yakýn zamanda asimile olurlarsa da hiç þaþmam, dünya ile tek baðlantýlarý devletin resmi kurumlarý veya asimilasyon kurumlarý da desek yeridir.
Sürgün Kürtlerinin yoðun yaþadýðý batý ucundan, yani Orta Anadolu dan Xorasan'a gitmek isteyen biri, önce Aðrý ya kadar olan yaklaþýk 1350 km, daha sonra Urmiye ile Tahran arasý 907 km, son olarak 1100 km lik Tahran-Meþhed-Kelat yolunu gitmek zorunda. Toplamý eder 3357-3500 km. Buna Herat'ý da ilave edersek bu mesafe 4000 km yi bulur. Bu korkunç mesafe, ayný aþiret ve kabilelerin baþýna gelebilecek en büyük felaket ve zulümdür. Mensubu olduðum aþiretin Ýç Anadolu da dört köyü varken, Xorasan da 60, Gilan da da 5-10 köyü mevcut. Bunun bir Lazqiye, Antep, Maraþ, Adýyaman, Malatya, Dersim, Erzurum ve Erivan yanýný da eklersem varýn parçalanmayý siz tasarlayýn… yüzyýllar önce Kürt birliðinden korkan güçler hala bu parçalama sevdasýndan vaazgeçmiþ deðil, bu korku ile günümüz de de mýlyonlarca Kürdün metropollere sürüldüðü bilinmekte.
Xorasan da kendimi denizin içine düþmüþ bir damla gibi hissetim...Geniþ bir alan ve korkunç bir nüfusun yanýnda, kýyýda bucakta seni izleyen soðuk gözler...Herþeye raðmen kötü bir duruma düþmedim, ama bir geceyi el büyüklüðündeki akreplerin arasýnda geçirmek, ince yataðýn altýndaki taþlarýn sýrtýma batmasý hoþ deðildi doðrusu...Yazýn ortasýnda Zerdüþt Peygamberin kaldýðý daðýn baþýnda donmakla yüzyüze kalmak ta ...
Baþlarken de Zerdüþt Peygamberin orada yaþadýðýný belirtmiþtim; bunun bir çok kanýtýný görmek olasý. Bununla ilgili baðlantýyý Kazwini þöyle aktarýr: ’Müslümanlarýn peygamberi Hz. Muhammed’in bir hadisini nakleder: ’Ermenistan ile Adarbaijan arasýnda Sabalan daðlarý bulunur. Bu daðda bir peygamber gömülüdür. Bu daðýn tepesinde uzun baharlar olur ve sularý buz gibidir. Sýcak baharlar halký oraya çeker. Bu daðýn tabaninda yüce bir aðaç bulunur. Aðacýn tabanýnda biten bir ottan dolayý hiç bir hayvan onun yakýnýndan geçmek istemez. O nebattan yiyenler ise derhal ölür(2).’ Xorasan’ýn kuzeyinde ’Hezar Mecid’ sýradaðlarý var, bunun en yüksek tepesi halk tarafýndan kutsal sayýlýyor ve hergün orada kurbanlar kesilir. Onlarýn inanýþýna göre Hz Ali Ruslara karþý savaþýrken burada dinlenirmiþ. Tarihte böyle bir kayýt yok…Daðýn arkasýnda koca bir aðaç ve etrafýnda ’axu’ denilen bir ot yetiþiyorki bunu kim dudaklarýna sürse hemen ölüyor. Aðu Kürtçede zehir anlamýnda dýr. daðýn bir diðer yamacýnda suyu soðuk bir kaynak var ve yaþlaýlarýn anlatýmlarýna göre eskiden Hýndýstan, Afganistan, Kurdistan ve diðer dewletlerden insanlar buraya gelir ve bayram kutlarmýþ…Bütün bu bulgularýn derin araþtýrýlmasý ile önemli bir þahsiyetin, dini bir liderin burada yaþadýðý veya yattýðý sonucu çýkar. Ki Kazwinin anlatýmlarý ile týpa týp çakýþýyor. Bugün yaþanan ise kýsaca þu: Dewlet, Þii inancýnda olan bölge Kürtlerinin dini duygularýný Hz. Zerdüþ’ ten Hz. Ali ye kanalize ederek, kendisine sadýk insanlar yaratmak için sinsice bu iþin propagandasýný yapýyor…
Anadolu ve Xorasan Kürtlerinin þanlý ve direniþ dolu bir tarihi var. Denilebilinir ki; büyük imparatorluklara en çok direnen, en son baþ eðen ve en son Zeredüþtlük olan dinlerini býrakan Kürtlerdir. Tarihe damgasýný vuran: Selahaddin Eyubi, Eba Muslim Xorasani, Behram Çupin ve Babek büyük liderler bu Kürtlerin içinden çýkmýþtýr.
Bunu araþtýrmak için bölgeye gittiðimde köylüler bana 2-3 bin metre yükseklikteki daðlarýn baþýnda, beþ bin yýl öncesine uzanan eski Kürt yerleþim yerlerinin varlýðýndan bahsettiler. Eba Muslüm ve kýzýnýn geçtiði yerleri tarif ettiler. Bu bölgenin eski Kürt yurdu olduðunun bir çok kanýtý var ama baþka bir yazýya býrakmak koþuluyla bunu geçiyorum.
Konuþma dili genelikle Kürtçe ama dile çokça Farça kelimenin de girdiðini söylemek gerekir. Buda deðiþikliðe yol açmýþ. Ama genel olarak bakýldýðýnda, konuþulan Kürtçe’nin kýrýklýðý hemen kulaða çarpar. Daha doðrusu, nasýlki kuzey Kurdistan daki Kürtçe ile Maraþ ve Ýç Anadolu Kürtçesi arasýnda bir fark veya kýrýlma var ise bu kýrýlmayý Xorasan Kürtçesinde de görmek mümkün. Dil üzerinde araþtýrma yapan birinin þu sonuca varacaðýna eminim: Xorasan, Gilan, Batý Kürdistan, Bati Suriye ve Orta Anadolu da konuþulan Kürtçe, bu Kürtlerin ayný tarihi süreçten geçtiðini kanýtlýyor…Tarihi araþtýrmalarýmýn sonucu da bu. Bunun dýþýnda da: giyim, sosyal yaþantý, sözlü kültür gibi bir çok ortak özellik sözkonusu…
Ýnsanlar arasýnda gezerken veya onlarla konuþurken, kendi köyünden, kasabandan biriyle konuþuyor gibi hisedersin kendini. Bazen de aniden, ' Bizim ....... Amca burada ne yapýyor?' diye þaþýrýrsýn. Ýnsanlar arasýnda öyle fiziki ve sosyal benzerlikler varki þaþýrmamak elde deðil. Bir elmanýn ikiye veya dörde bölünmüþ parçalarýndan biri...Peki bu güzel, içten, mert ve berrak su gibi insanlar hangi aþiretlerden? Xorasan'da 120 yakýn aþiret var ve bunlarýn bir kýsmý Ýç Anadolu'dakiler ile ayný ismi taþýyor. Bir kýsmý deðiþik, ama bize yabancý olmayan isimler. Þunu demek yanlýþ olmaz sanýrým: Direniþler, savaþlar, yenilgiler ve sürgünler sonucu bir harmanlamanýn, kopuþmanýn ve daðýlmanýn meydana gelmiþ olduðu gerçeði ile karþý karþýyayýz.
Xorasan Kürtlerini þöyle bir tasnife tabi tutabiliriz: Oluþan harmanlamanýn sonucunda üç büyük aþiret konfedarasyonu oluþmuþ. Bunlar: Çemiþkezek, Zaferanlý (Sývas ilinde bu isimde bir aþiret var) ve Þadi (Akþehir ile Halep-Erzurum arasýndaki her yerde bulunur) dir. Bu aþiretlerle ilgili en büyük araþtýrmalarý kuþkusuz, kendisi de Xorasan lý olan baþ eðmeyen, büyük bilgin ve amca oðlum(....) Kelimulla Tewehhudi* yapmýþtýr. Ayrý görüþleri ve coðrafyalarý yan yana yazarak bilgilerinize sunuyorum:

* Çemiþkezek Konfedarasyonu:

Xorasan-1 Xorasan-2 Îç Anadolu/Kurdistan

Badlan - Badýlli
Birivan Biwan -
Birzilan - Berazî(?)
Biçeran - -
Baçýyan Baçyan Sevêdi(?)
Bêwar - -
Celali - Celali
Dodan - -
Emar-lo U/A-mar-lu/Omara Omera
Efþîran - Afþar
Golýyan Goyan -
Gidoyan - -
Hemzekan - -
Hêzolan - -
Hiwedan - -
Hudan - -
Ýzon Îzan Îzol
Qaçkan - -
Qerecorlu - Kerçol(Qerçol)
Qereman - -
Kawiyan Kivan/Kawau Kawî
Koxbinîk - -
Komlîlan - -
Koran - -
Kiçran - -
Kikan - Kikan
Mojdigan Mujgan Modan(?)
Mýlan - Milan
Olaþ - Ulaþli(Badilli)
Palokan - Palýkan
Pehlevan Pehlewan -
Piçran
Rutkan Ruta Rûtan
Reþî Reþwan Reþîya
Sevkan Sêwkan Sêvika
Sofýyan - -
Sil Supuran - -
Þeran - Sevêdî(?)
Þam - -
Þexkan - Þêxika
Þirkan Þiran -
Þekran - Þeker
Þex Emiran - Þeyhan
Weran - -
Tarîxçî - -
Teran - Terika
Tîtkan - -
Tukan - -
Tuþman - -
Topkan Topan Canbeg(?)
Xirskan - -
Xaxyan - -
Xilkan Xelka Xelika
Zêran - -
Zerdikan - Zerikan
Zeydan - -
Zortan - -

* Þadi Konfederasyonu:

M. Izady Tewahhudî Anadolu/Kurdistan

Alan Alan Alan
Buxan - -
- Bedran -
- Boxan -
- Çexmax Çakan(?)
Dýrqan - -
Garývan Girîwan Germýyan(?)
Gurdan - -
Ýmran - -
Jaban - Caf
Juyan - -
Kaxan - -
- - Kubatlý
- - Lertýkan
Mitran - -
- - Okçýyan
- Qanyan -
Qýlýçan - -
Qerebaþlu Qirabaþ -
- - Qimsora
Qupran - -
- Qiwîran -
- Qempira -
- - Rutan
Þadkî Þadlo Þadan (Konya-Akþehir)
- Qereqaþ -
- Xendeq -
- Xezuran -

* Zaferanlý Konfedarasyonu:

Tewahhudi Anadolu/Kurdistan

Began Begler(Badilli)
Birîwan -
Capan -
Cafka Caf
Cihanbeg Canbeg
Celalî Celalî
Dêran -
Dirusan -
Dirawan -
Golan -
Hesnan Hesenan
Kebkan -
Keywan -
Kirik -
Kidkan -
Kilmîþî -
Kîkan Kîkan
Kombelekan -
Kosan -
Lal -
Mamdan Mamitî(?)
Mamyan -
Mistikan -
Miliyan Millî
Mîlan Milan(?)
Mirdikan -
Naman -
Nêrgis -
Odkan -
Palokan -
Pitikan Pütükan
Pîçiran -
Sîran -
Silsiporan -
Sîyamensur -
Þêxkan Þêxikan
Þêxemîr -
Qiriq-Qirikan -
Qiraman -
Qiruçan -
Qiraçor -
Xadiman -
Xilan Xelika(?)
Taban -
Teman -
Trusan -
Vurekan -
Vordan -
Wiran -
Zaxoran -
Zînkan -
Ziravkan -
Zengilan - (Buradaki eksikleri okuyuculardan tamamlayacaðýmý umuyorum)

Kürtler Xorasan'a ne zaman götürüldü?
Xorasa'nýn kimin yurdu olduðu ve Kürtlerin ilk defa nezaman oraya yerleþtiðini baþka bir yazýnýn konusu yapacaðýz; bu yazýda sadece son gidiþlere kýsaca deðineceðiz. Bilindiði kadarýyla Xorasan'a son gidiþler Safevi Döneminin krallarý olan Þah Ýsmail, Þah Tehmasb ve Þah Abbas zamanýnda gerçekleþiyor. Ýlk göç, Þah Ýsmail zamanýnda,ikinci göçte Osmanlýlarla Þah Abbas arasýnda 1618 (1590 olsa gerek-Þoreþ) da yapýlan antlaþmadan sonra gerçekleþir. Kurnaz bir siyasetçi olan Þah Ýsmail ve onun ardýllarý, Kürtlerin inançlarýndan (Alevi-Kýzýlbaþ-Þii) yararlanarak ilk olarak Qeramanlý Aþiretini Xorasana yerleþtirdi(3). Bu yerleþtirmedeki en önemli faktörler arasýnda: Kürtlerin baðýmsýzlýk direniþleri ile Moðol ve Özbek tehtidinden kurtulmak; Osmanlý imparatorluðu ile olan toprak ve mezhep kavgasýný saymak mümkün. O dönemin Ýran ordusunun da % 80 nin Kürtlerden oluþtuðunu(4) hatýrlatmakta fayda var.
Tarihin tespit ettiði diðer büyük göç ise1007 (+587/621=1594/1628) yýlýnda Çemiþkezek Aþiretinin Xar u Weramin -Tahran' ýn güneyine düþer- mýntýkasýna götürülmesidir. Burada iki sene kaldýlar ve buradan da Xorasan'a göçün baþladýðý biliniyor. Osmanlý Ýmpararatorluðu ile Safeviler arasýnda 1590 (I Abbas Azerbeycan, Þehrizor ve Lorýstaný Osmanlýlara býraktý) ve daha sonraki yýllarda yapýlan antlaþmalar ve savaþlar, Kürtler üzerinde çok derin tahribatlar yaratmýþtýr. Özellikle de Kürtlerin sürgün edilmelerinde belirleyici bir rolü vardýr. Þah Abbas döneminde ve 1628 yýlýnda baþlanýlan Çemiþkezek Kürtlerinin Xorasan'a yerleþtirilmesi iþlemi 1630' a kadar sürdü. Kürtler burada ilk defa Þirvan þehrini kurdu ve Þirvan isminin verilmesi de Kafkasya'da ki Þirvan dan esinlenmiþti... Daha sonra 55 km daha doðuya giderek Xabûþan (Bugünkü Qoçan) þehrini kurdular. Þadýlo konfedarasyonu da Býcnurd þehrini kurarak yerleþti(3).
Belgelere göre o dönem nufuslarý 45 bin hane imiþ, buda tahminlere göre 250 bin kiþi oluyor. Xorasana geliþten sonra, özellikle de savaþlarda ve Nadir Þah zamanýnda Kürtler çok büyük zararlar gördü. Ama ayný kýral döneminde çok önemli bir olay geliþiyor, Osmanlý Rus sýnýrýna Ruslara karþý beþ bin aile yerleþtirilirken, iki bin Omeranlý ailede (60 köy) Gilan'a sürgün edilir. Kazvin'e de Emerli, Bahadýrlý ve Bisanlý gibi aþiretler bulunup, bunlarýnda Nadir Þah döneminde Xorasan dan buraya getirildikleri biliniyor. Þimdiye kadar bir çok insan asimile olmasýna raðmen Xorasan da1600 Kürt köyü var ve saðlýklý olmayan tahminlere göre de birbuçuk milyon Kürt bölgede yaþýyor.

* Kelimolah Tewehudi: 1940 yýlýnda Xorasan Eyaletinin Oðaz þehrinde doðdu. Kendisi Sêvýkanlý aþiretinden. Üniversiteyi Meþhed te bitirdi. Yaþamýný Kürt davasýna adadý ve yýllarca hapis yattý. Son görüþmemizden önce de hapisten çýkmýþtý ve beni düþünerek röportaj yapmama karþý çýkmýþtý. Çünkü O, 24 saat dinlenilen ve gözetim altýnda olan bir Kürt aydýný. Xorasan Kürtleri ile ilgili 30 yakýn kitap hazýrladý ama olanaklarý olmadýðýndan ve devletin de her yönlü boðma giriþimi karþýsýnda bunlarýn hepsini daha yayýnlayamadý. Ben 4-5 tanesini Kürtçeye çevirtirdim; bu büyük insanýn kitaplarý; kendisi ile ilgili bilgi ve görüþmemi sonra yayýnlayacaðýmýzý umuyorum. Kitaplarýndan bazýlarý þunlar:
1. Xorasan Kürtlerinin Tarihi -7 cilt. (2-3 cildi tercüme ettirdim)
2. Esferayýnýn Insan ve Coðrafyasý
3. Xorasan Belgeleri
4. Leyla ve Mecnun
5. Xorasan ýn 32 destaný (Tercüme ettirdim)
6. Xorasan Türküleri (Tercüme ettirdim)
7. Xorasan Terihi Coðrafyasý
8. Xorasan Halk Bilimi
9. Xorasan Aþiret ve Kabileleri
10. Xorasan Muzüðünün Felsefesi
11.Xorasan El yapýmý elbise ve giyimi
12. Kürtçe-Farsça-Türkçe Sözlük
13.Ývanof'un görüþü ile Xorasan Kürtleri
14.Ýbin Xerib in Diwaný

Kaynaklar:

1. Xorasan Kimin Yurdu? Faîk Bulut- Berfin-1998-Istanbul
2. Hereketa Tarixa Kurden Xorasan-Cilt.I-Tewehudi
3. Encyglopaedýa Ýranýca