Main Registration

Login

Welcome Guest | RSSThursday, 2024-03-28, 4:14 PM
[ New messages · Members · Forum rules · Search · RSS ]
  • Page 1 of 1
  • 1
Forum » iç Anadolu Kürdleri » Konya Cihanbeyli Kürdleri » Konya Cihanbeyli Kurtleri
Konya Cihanbeyli Kurtleri
volongotoDate: Sunday, 2010-08-22, 2:29 PM | Message # 1
Major general
Group: Administrators
Messages: 457
Reputation: 0
Status: Offline
Konya- Cihanbeyli Kürtleri

CIHANBEYLI KÜRTLERI
Cihanbeyli ilçesi eski bir Hitit şehridir. Cihanbeyli'nin tarihindeki ilk adı Esbikeşan (Atçeken)'dir. Esbikeşan ilçelikten bucaklığa, bucaklıktan ilçeliğe geçip durmuştur. Kesin tarihi bilinmeyip, tahmini rakamlara göre 1880 yılları civarında Esbikeşan'ın ilçelik durumu kaldırılıp Koçhisar ilçe yapılır. Cihanbeyli İnevi adıyla bucak olarak Koçhisar'a bağlanır.Burada bulunan mağaralar bir zamanlar ev ve depo olarak kullanılmış olmasından dolayı eski adını (İnevi) bu mağaralardan almıştır.

Cihanbeyli İnevi adıyla bucak olarak Koçhisar'a bağlanır. Bu sırada İnevi'ne yerleşenlerin sayısı artar. İnevi bir süre sonra Koçhisar'dan ayrılır. Sırası ile Sille, Kadınhanı, o zaman ilçe olan Yunak'ın Hatırlı Köyü'ne bağlanır. Böğrüdelik (Reşadiye) Köyü de türlü yerleşmeler soncunda büyümektedir. Böğrüdelik'e Canberkli aşireti yerleşir. Böğrüdelik 1928 tarihinde ilçe merkezi olur. Cihanbeyli de Mürseli Efendi Nahiyesi adıyla bu ilçeye bağlanır
1928 yılında Konya - Ankara yolunun yapılması, Mürseli Efendi bucağını merkezi konuma getirir. O zaman bu yol üzerinde başka ilçe bulunmamaktadır. Bu durum ulaşım, güvenlik, halkın yönetimi, devlet hizmetlerinin halka iletilmesi, sağlık, savunma yönünden sakıncalı görülür. Bu uzun mesafede bir ilçe merkezinin oluşu, bir çok yönlerden fayda sağlayacağından Mürseli Efendi Bucağı ilçe olur. Canberkli aşiretinden dolayı Mürseli Efendi adı Cihanbeyli'ye dönüştürülür.

Yeni kurulan ilçeye Kulu , Altınekin ve Yeniceoba kasabaları bağlanarak Konya'nın toprak bakımından en geniş ilçesi olur. Kulu 1954 yılında, Altınekin 1987 yılında Cihanbeyli'den ayrılarak ilçe merkezleri haline gelmişlerdir.
Konya'ya 100 Km., Ankara'ya 145 Km. dir. Konya iline bağlı ilçenin 1990 sayımına göre toplam nüfusu 69952 iken İlçe merkezinin nüfusu I507rdir. Elimizde 1997 Nüfus Sayımı sonuçlan olmadığından yeni bilgi veremiyoruz. İlçe merkezinde de önemli bir Kürt nüfusu mevcuttur.
Cihanbeyli toprakları, doğuda; Tuzgölü ile Aksaray ili, güneyde; Altınekin İlçesi, batıda; Sarayönii ve Yunak ilçeleri ve kuzey­de; Haymana ve Kulu ilçeleri loprakian ile sınırdır. Merkezden başka 12 Kasabası, 2İ Köyü ve bunlara bağlı mezraları mevcuttur. İlçe topraklan beyaz kenarlı kalker yayla­lardan ve bunların araşma sokulmuş alüv­yonlu ovalardan meydana gelmiştir. Doğu taraflarında alçak yaylalar Tuzgöiü'ne kadar uzanır. Bu bölgenin yüksekliği 1000 m'nin altındadır. İlçenin batı taraflarının yüksekliği 1000 m'yi geçer, iklim kara­saldır. Yazlan sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır. Bölgenin en önemli akarsuyu însuyu'dur.
Bölgede, Gölyazı kasabası ile Günyüzü ve Yapalı köyleri arasında soda, sabun, deri ve boya üretiminde kullanılan sodyum tuzu yalakları mevcuttur. İlçeye 22 Km. uzaklıktaki Yavşan Tuzlasından elde edilen tuziar yöredeki modem fabrikalarda işle­tilip rafine edilmekte ve pazara sunulmak-tadsr. Kırkışla'da sodyum sülfat, Kelha-san'da krom ve Kütükuşağı yakınında manganez yatakları bulunmaktadır.
Bölge ekonomisinin önemli sektörleri arasında tarim, hayvancılık, taşımacılık ve döviz girdileri bulunur. Bölgede tarım modern teknoloji ile yapılmaktadır. Buğ­day, arpa ve şekerpancarı temel ürünler olarak, bunların yanında

 
volongotoDate: Sunday, 2010-08-22, 2:30 PM | Message # 2
Major general
Group: Administrators
Messages: 457
Reputation: 0
Status: Offline
koşullara göre; mercimek, kimyon, nohut, ayçiçeği yetiş-îiriciliğide yapılmaktadır. İlçenin doğu tarafında kalan alan (Gölyazı kasabası, Sağlık ve Yapaiı köyleri arazisi) Tuz-gölü'nün etkisiyle hergeçen gün tuzlaşmak-tadır. Tarım ve mera alanlarının daralması bölgeden göçü hızlandırmaktadır. Bu yerle­şim alanlarından Cihanbeyli'ye v« Özellikle Konyaya önemli oranda bir göç yaşanmak­tadır.
Meraların daralması ve hayvancılığın karlı bir iş olmaktan çıkışı bu sektörü önemli bir biçimde azaltmıştır. Bölge Kürtlerinin tarihlerinde koyun yetiştirici­liğinin merkezi olan Gölyazı ve Yeniceoba kasabaları buradadır. Bölge Kürtlerinin sözlü edebiyatına önemli katkıss olan hayvancılığın toplum kültürü üzerinde-son yıllarda azalmışsada- önemli etkisi olmuş. tur. Örneğin bir sevda türküsü olan şivanoda ağa iki eşlidir. Ağanın genç ve küçük eşi evin çobanı ile sevdalanırlar. Sos­yal yaşam fark! ve toplumsal değerler bun­ların birliğine engeldir. Evin hanımı sevdalı çobanına türkü yakar,
"Loy loy loy loy şivaııo
Min got kere xwe barke


Min gol cana able bi çûk qurbano. "
Bu sevda türküsünde ablekelimesi Türk­çe'den yöre diline girmiştir. Bölge Kürt­lerinin tarif etmelerde kullandığı bir isim­lendirmedir. Özellikle zenginlere ırgatlık yapan yoksul insanların evin hanımına hitaben kullandıkları bir isimlendirmedir.
Yöre insanının kalkınmasında önemli bir etkende döviz girdileridir. Son 20 yılda ekonomik ve sosyal yapı %300 oranında artmıştır. Ekonomik gücün etkisiyle taşı­macılık sektörü önemli bir iş kolu olmuş, bölge Kürtleri Türkiye'de önemli bir filo denilebilecek kadar büyük bir güce sahip olmuşlardır. Döviz girdilerinin en göze çarpan etkilerinden bazıları özel otomobil bulundurma ve modern kullanımlı evler yapmadır. Bu gerçekler bölgedeki bazı Türk çevrelerce çekilemeınektedir. Zaman zaman bu açıkça dile getirilmektedir.
Yöre Kürtleri Batı Avrupa'nın her ülke­sinde mevcutturlar. 1960'lardan itibaren devlet kanalıyla gelenlerden sonra başla­yan göç, özellikle 1980'den sonra genç-ligin önemli bir oranı yurtdışına çıkmıştır. Kazammlara rağmen kayıplarıda olan bu göç yörede önemli sayılabilecek sosyal ve kültürel etkiler yaratmıştır. Avrupa'ya göç insanımızı derinden etkilemiş, özellikle kadınlarımızı ve genç kızlarımızı yarala­mıştır. Bu etki türkülere girmiştir. Örneğin; Danimarka'ya giden erkek kardeşlerinin hasretine dayanamayan Kütükuşağı Kasa­basından Gula Meçe tüm bölgede bilinen şu türküsünü söylemiştir.
Keko keko inin nizanî, inin nizam Adin di ber çavân xwe da anî, nün nizam Hatîye wexta İd û erfaye Xwang kwîr bibe şa$ e were hela kîjaıü* Eli, Hemo, Cemal keko bira we dikime Di etye xwe da rûnişlime, i'îna birangen xve dikime Koma we bi şîıw û şâkir .vudîdikhne Ourbane we me verin careke
I i mehle bigerin
iVellejijinan betir iner le da nama ne Mala bave inin birano Hela nebeın mala bave inin hemalno E di Danimarka yerli mano ...
Cihanbeyli - Kürt yerleşim birimlerinin aşiretleri tabloda gösterilmiştir.

Sıra no Türkçe adı Kürtçe adı Aşireti

 
volongotoDate: Sunday, 2010-08-22, 2:30 PM | Message # 3
Major general
Group: Administrators
Messages: 457
Reputation: 0
Status: Offline
1. Beyliova Xerabe(Xirawe) Canbeg

2. Bulduk Kas. GundîBuldix Sefkan

3. B. Beşkavak Kas. Beşkavağamezin Sewedî

4. Çimen Çîmane Sevvedî
5. Çölköy Yaylaçole Sevedî

6. Gölyazı Kas. Xelika Xelikan
7. GünyüzüKas, Cûtika Cûtikan

8. Kandil Kas. Qendi1 Sewedî

9. KelhasanKas. Kelhesen Canbegî

10. Kırkışla ............. Molikan

11. Korkmazlar Delala Canbegî

12. K. Beşkavak Memedelî Sevvedî

13. Kütükuşağı Kas. Kutiga Celikan+

34. Kuşça Kas. Hecîlera Nasiran

15. Sağlık Qolîta Xelikan

16. TaşpınarKas. ............ Xe!ikan-i-Türk

17. Turanlar Yaylatoze Canbegî

18. Yapah Kemera Xalîkan

19. Yeniceoba Kas. încow Nasiran

20. Yeşüdere Çîmanabiçuk Sevedî

21. Yünlükuyu Hecîomera Canbegî

22. Zaferiye Qayişoğli Canbegî

Bazı yerleşim birimlerinin isimleri yarılız Türkçe olarak kullanılmaktadır. Aynı aile­nin kurduğu

yaylalar köy olunca isim olarak ailenin soyadını taşımıştır. Bazı isimler ise Kürtlerin kabul ettiği isimlendirmelerdir.

En önemli Kürt yerleşim birimleri Göı.-yazİ, Yeniceoiîa, Kelhasan, Büyük Beş-kavak ve Bulduk kasabalarıdır. Kürt yerle­şim alanlarının 10 adedi bugün belediye­liktir. Taşpıııar kasabasında Kürtlerle Türk­ler birlikle yaşamaktadırlar. Bugüne kadar, her iki topiumdanda kaynaklanan ciddi bir problem yaşanmamıştır.

Bölge Kürtlerinin tarihine bakıldığında GÖlyazı, Yeniceoba ve Bulduk yerleşimleri­nin, gezginlerin ve araştırmacıların yazdsk-iarında da mevcut oldukları ve tarihlerinin 1800lere kadar gittiği görülür. Dergimizin önceki sayılarında bu konuyu içeren yazılar mevcut olduğundan tekrarlamayı gerek görmüyorum. 1960'lardan sonra Ağrı ve Erzurum'dan göçedip Cihanbeyli merkez ve

Yeniceoba'ya yerleşen Kültlerde mev­cuttur. Bu ailelerin yerleşimi ilk yıllarîartsş-malara neden olmuş ve yerleşik konumdaki insanlar tarafından hor görülmüşlerdir. Her türlü işte çalışan bu ailelerin insanları ken­dilerini zaman süreci içerisinde topluma kabul ettirmişlerdir. Özellikle 1985'lerden sonra Kürdistarf da yürütülen kirli savaştan dolayı bölgeye göç edip gelen Kürt aile-ieride vardır. Günümüzde aydın ve ilerici unsurların fazla olmasından dolayı bu in­sanlarımıza sahip çıkılmıştır.

Cihanbeyli Kürtlerinin tamamı Hanefi mezhebindendirler. İslamm son yıllarda ö-nemli bir güç olduğu hemen göze çarpar. Özellikle Sevvedi aşiretinin bulunduğu köylerde devlet destekli din propagandası mevcuttur. Bu yapılanma doğal olarak sosyal yaşama girmiş ve çevre köyleride bir nebze etkisi altına almıştır. Özellikle Turgut Özal sonrası dönemde Refah (Fazilet) Partisinin bölgede nüfusunu arttırması hissedilir bir orandadır. Hemen hemen her köyde Diyanetin denetiminde Kuran Kursu mevcuttur.
Yöre Kürtlerinin tamamı Kurmancî lehçesi ile konuşurlar. Orta Anadolu Kürt-lerinde farklı ağızların bulunduğu en iyi ör­nek yöre bu bölgedir. Bu nedenle küçük bir listeyi örnek olsun diye aşağıda sunu­yorum. Bu konu bir araştırma gerektir­mektedir. Dergimiz sağlıklı bir yapıya kavuştuğunda bu tür çalışmaları yapaca­ğımızı siz okuyucularımıza belirtmek isti­yorum. Yörede kullanılan ağızlar aşiret­lerin farklılığımda belirler. Canbegan, Sewedî ve Reşwan aşiretlerinin konuş­tukları kurmancî lehçesinin farklılıkları hemen kendisini belli ettirir.

Türkcesi Sewâdî Re$wan ■ Canhegan
Ağaç Bağ Dar ...............
Ayakkabı Sol Meres ...............
Bacı Xwîşk Xang ...............
Büyük Kazan Stîl Stîl/Broş ...............

 
volongotoDate: Sunday, 2010-08-22, 2:30 PM | Message # 4
Major general
Group: Administrators
Messages: 457
Reputation: 0
Status: Offline
Çocuk Zaro/k/gede Kurik Gede
Çorak Şor çorax Şor
Diken Dirrik Siri ...............
Dur Bisekine Bisekine/Daste ...............
El. Düğme Sedef Pişkof ...............
Ense Şatik Gepir ...............
Horoz Dîk Dîk/Horiz ..............
Kaş Şikal Kaş ..............
Kuzubannağı Korim Koz ..............
Mantar Kivkaiek kuvank ..............
Mustafa Misto Misto Piço
Pilav Bulgur Zat ...............
Su Arkı Hindak Erx ...............
Süpürge Gezî Gezî/Şijing Gezi
Tavuk Mirsîk/Mirîşk Çuçik/Mirîşk ...............
Tencere Qazik Broş ...............
Tulum Eyar yar ..............
Kütükuşağı Kasabasının önemii bir bö­lümünün asisnile olarak Kürtleştikleri çevre köylerde söylenir. Bu iddia, Kulu ilçesinin Türk köyü olan Kömüşinî ile akrabalık bağlarının olduğunu kannlayan bazı verilerin olmasından dolayı vardır. Bazı aileler bunu bugün kabul etmemek tedirler. Bazı yaşlı insanlardan duyduğuma göre ise Kornişini köyü sakinleri asimile olarak Türkleşmişlerdir. Kabul etmek gere­kir ki, Kütükuşağı Kasabası sakinlerinden bazı ailelerin asimile olarak Ktirtleştikleri doğru olabilir ama bunu Celîkan aşire­tinden olan ailelerin dışında

kalan tümaileier için söylemek doğru olmaz.
Bölgedeki en önemli yerleşim birimi olan Yeniceoba ile bir şeyler yazmak gere­kiyor. Bu kasabamız, yöredeki en büyük yerleşim alanıdır. Küçük sanayinin geliş­mekte olduğu, yöre Kürtlerinin kendilerini güvende hissettikleri bir yerdir, Yeniceoba yöre Kürtlerinin gönlünde yatan ilçesidir. TC devleti bölge Kürtlerinin birliğini bozmak ve parçalamak için Yeniceoba'yı ilçe yapmamakta direnmektedir. Kasaba halkı 20 yıldır bunun mücadelesini ver­mektedir. Alt yapı ve sosyal gelişmişlik düzeyi Türkiye'deki ilçelerin çoğundan daha iyi olan bu kasabamız her seçim döne­minde hatırlanmakta ve partiler tarafından ilçe sözü verilmektedir. Bilinen sonuca görede bu henüz gerçekleşememiştir.
Bölge Kümlerinde okuma yazma oram yüksektir. Kırk yaşın altı kategorisinde okur-yazarhk oran % 98'dir desek yanlış olmaz. Özellikle lisenin bu­lunduğu kasabalarda önemli bir Üniversite öğrenci gençliği mevcuttur. Bölgede 1960'hırdan sonra öğrenci gençlik ve aydın kesimi so! düşünce ile tanıştı. Sosyalist örgütlerle ilişkiler S970'lerden sonra açık olarak etkisini gösterdi. DDKD ve D11KD örgütlenmelerinde yeralan öğrenciler ulusal demokratik haklarının bilincine o zamanlar ulaşmıştır, i 980 öncesi Konya'da CYKD (Cihanbeyli Yardımlaşma ve Kültür Derneği) kurulmuş ve bu örgütlülük kanalıyla gençlik bir araya gelmiştir. Tüm Anadolu'da olduğu gibi İ980'de Faşist cunta etkisini bu bölgede de göstermiştir. Köyler basılmış, aydın ve öğrenci gençlik gözaltına alınmış ve bazı aydıniar tutuklanmışlardır. Onlarca Kürt Konya Dutlukırı askeri merkezinde işkencelerden geçirilmiştir.

 
Forum » iç Anadolu Kürdleri » Konya Cihanbeyli Kürdleri » Konya Cihanbeyli Kurtleri
  • Page 1 of 1
  • 1
Search:

Copyright MyCorp © 2024