STOCKHOLM -
1943 yılında İsveç’in güneyindeki bir kasabada IKEA’yı kurarak cüzdan,
çevreve ve kibrit satarak ticaret yaşamına atılan Kamprad’ın IKEA’yı
uluslararası alanda lider bir şirket konumuna getirmesinin ardında ucuz
iş gücü, çocuk emeği sömürüsü ve ormanların talanı olduğu biliniyordu.
Şimdi bunlara mahkumların sömürülmesi de eklendi.
İsveç Devlet
Televizyonu (Svt) "Görevimiz Araştırma” programında görev yapan ekip
Doğu Alman istihbarat teşkilatı Stasi’nin arşivinde IKEA ile ilgili 800
civarında belgeye rastladı. Belgelerde IKEA’nın sattığı mobilya ve
lambaların Doğu Almanya’da siyasi mahkumlar tarafından üretildiğini
gösteren bilgiler bulunuyor.
ESKİ NAZİ "SOSYALİST” DOĞU ALMANYA İLE İŞBİRLİĞİ YAPTI
Eski
bir Nazi olduğu bilinen Kamprad 1970’li yılların başında sattığı
malları ucuza maledebilmek için Doğu Almanya rejimi ile ilişki kurdu.
Mahkumların ürettiği mobilya ve lambaları ucuza satın almaya başladı.
Çoğunluğunu siyasilerin oluşturduğu mahkumların fabrikalarda çok güç
koşullar altında üç vardiya olarak çalıştıkları belirtiliyor.
IKEA’ya
üretim yapan fabrikalarda çalıştırılan binlerce mahkumdan biri de 1985
yılında serbest bırakılan Jens Asche. Naumburg cezaevinde yatarken MEWA
adlı metal fabrikasında çalıştırımış. Çalışma koşullarının çok kötü
olduğunu, kendilerine koruyucu elbise verilmediğini, ödenen günlük
ücretle ancak bir paket filtresiz sigara alabildiklerini söylüyor.
Tahliye
olduktan sonra Batı Almanya’da yaşamını sürdüren Asche, bir gün
alışveriş yapmak için gittiği IKEA’da kendilerinin fabrikada ürettikleri
metal ayakların masa ve sandalyalere monte edilmiş olduğunu farketmiş.
Gördüğü parçaların kendileri tarafından üretildiğinden emin olduğunu ve
bir daha asla IKEA’ya gitmediğini söylüyor.
Olayın kamuoyuna
yansımasının ardından IKEA yetkilileri 1970-80’li yıllarda Doğu
Almanya’daki fabrikalarda düzenli olarak kontrol yaptıklarını ve
mahkumların üretimde kullanıldığına dair bir bulguya rastlamadıkları
açıkladı. IKEA’nın böyle bir şeyi asla tasvip etmeyeceğini iddia etti .
Oysa Stasi’nin arşivlerinde bulunan bir çok belge mahkumların mobilya
üretiminde çalıştırdıklarının bilindiğini ve bunun IKEA içinde
tartışıldığını gösteriyor.
IKEA İDDİALARI ARAŞTIRACAĞINI AÇIKLAMAK ZORUNDA KALDI
IKEA’nın
Almanya’da yıllık cirosu 3,6 milyar Avro olan 45 mağazası bulunuyor.
Almanya’da oluşabilecek tepkilerin önüne geçebilmek ve olayın daha fazla
tartışılmasını engellemek amacıyla iddiaları incelemek için bir
komisyon oluşturacağını açıkladı.
Ancak, eski siyasi mahkumların
durumlarıyla ilgilenen kısa adı UOKG olan kuruluşun soruşturmaya
yardımcı olmak ve olayı açığa çıkarmak için birlikte çalışma talebini
reddetti. Olayın Alman basınına yansımasının ardından tutum değiştirerek
kuruluşun talebine olumsuz cevap vermekten üzüntü duyduklarını söyledi.
IKEA’nın
görevlendirdiği Ernst&Young’un 10 uzmanı konuyu araştırıp
hazırladıkları raporu yıl sonuna doğru IKEA’ya teslim edecek. IKEA
yönetimi raporu inceleyip ayrı bir soruşturma yapılıp yapılmamasına
karar verecek.
1983 YILINDAN BERİ BİLİNİYORDU
Svt’nin
kamuoyunun gündemine getirdiği gerçekler uzun yıllar önce Maocu eğilimli
bir yayın organı olan "Folk ı Bildt” dergisi tarafından gündeme
getirilmişti. Gazeteci-Yazar Stefan Lindgren 1983 yılında dergide
yayımlanan makalesinde IKEA’nın mobilyalarının Doğu Almanya’da siyasi
mahkumlar tarafından üretildiğini açıklamıştı. Mahkumların üç vardiya
olarak çok kötü koşullarda çalıştırıldıklarını ve mobilyaların başka
ülkelerdeki maliyetle kıyaslandığında 5 kat daha ucuza mal edildiğini
yazmıştı. Ancak o sıralar burjuva basını olanları görmezden gelmeyi
yeğlemişti.
IKEA mobilya satışlarında dünyada lider konumunda.
41 ülkedeki mağaza ve işyerlerinde 131 bin kişi aşkın emekçi çalışıyor.
Şirketin sahibi Ingvar Kamprad 40 milyar dolarlık servetiyle en zengin
iş adamları sıralamasında dünyada dördüncü ve Avrupa’da ilk sırada.