Main Registration

Login

Welcome Guest | RSSFriday, 2024-03-29, 1:59 AM
[ New messages · Members · Forum rules · Search · RSS ]
  • Page 1 of 1
  • 1
Forum » Tarihde Kürt Devletleri » Tarih'de Kürd Devletleri » Kurd Devletleri (4) - Zazalar
Kurd Devletleri (4) - Zazalar
volongotoDate: Wednesday, 2011-09-28, 10:36 PM | Message # 1
Major general
Group: Administrators
Messages: 457
Reputation: 0
Status: Offline
Fikret Yaşar

fktyasar@mail.com -----18 Temmuz 2011 Pazartesi 02:53

Kurd Devletleri (4) - Zazalar

Ziyar Devleti (Zazalar)

Kurd Ziyari Devleti, Buveyhi Devletinden önce Kurdistan’ın doğusunda orta İran’ı Kapsayan bölgede Merdaviç é ZİYAR tarafından kurulmuştur.

Dileman (Deylemi) Aşireti’ne mensup Merdaviç ê Ziyar tarafından Kürdistan’ın doğusunda kurulan bu devlet, Zaza olarak bilinen Dimilî Kurdler’inin son büyük egemenliğidir. Merkezi Curcan’ın kuzeyi ve Mazendaran’da bulunan ve 928-1043 yılları arasında yaşan devletin egemenlik alanı Taberistan ve Curcan’ı da içine alarak güneyde İsfahan ve Hemedan’a, batıda El Cezire ve Irak’a, kuzeyde ön Kafkasya’ya kadar uzanıyordu.

Taciklerin 875 ile 999 yılları arasında doğu İran’da kurduğu Samaniler hanedanında ordu komutanlığı yapan Merdaviç Abbasilerin zulmünden şikayetçi olan Kurd aşiretlerini yine Abbasi otoritesinin zayıfladığı sırada bir araya getirebilmişti. Hemedan ve İsfahan’da yaşayan Kurdler’i harekete geçiren Merdaviç, kısa sürede Kurdistan aşiretlerini birleştirerek bir ordu kurmayı başarmış ve Abbasilerin bölgedeki egemenliğine son vererek yeni bir Kurd devleti kurmuştu.

9. yüzyılda Merdaviç é Ziyar öncülüğünde birleşmeyi başaran Kurd aşiretlerinin Keya Antlaşması ile birlik sağlamaları İslamiyet döneminde Kurdler’in devletleşmesi yönünde önemli bir girişimdi. Zira Araplar her girişimlerinde Kurdler’i -bugün olduğu gibi- bölücülük ve dinsizlikle suçlayarak milli birlik girişimlerini engellemiş ve din kardeşliği hikayesiyle ümmet çatısı altında devşirmeye çalışmışlardı.

Kurdler’in devletleştiği 9.yüzyıl aynı zamanda Türk ve Arap istilasıyla tanıştığı ve devşirtilmeye zorlandığı dönemin başlangıcıdır. Arapların yürüttüğü aşiret ve mezheplere böl ve yönet politikası başarılı olduğu için sonraki dönemlerde Türkler tarafından aynı politikalar Kurdler’e uygulanmış ve bugünlere değin Kurdler’in feodal-ümmetçi yapıdan ulusal birliğe geçişleri işbirlikçi ağa ve şeyh otoriteleri vasıtasıyla engellenmiştir.

Bu dönemde bölgeye devam eden akıncı göçleriyle güçlenen Türkler, ordularında paralı askerlik yaptıkları Abbasi ve Kurd emirlere karşı savaşa giriştikleri süreçtir. Bu yüzdendir ki söz konusu dönemde Abbasi egemenliği yok olmuş ve kurulan Kurd devletlerinin ömrü de ancak 100, 150 yıl sürmüştür..

Mezopotamya’ya yerleştikten sonra göçebe çadır kültüründen yerleşik hayata geçişi başaran Asya akıncılarının savaşçı karakterleri Arap cihad anlayışıyla birleşince Ön Asya önce kana bulanmış sonrasında da tüm kültür değerleri talan edilerek el değiştirmiştir. Selçuklu ve Osmanlıya ait tarihi eserlerin tümünde Mezopotamya aklı ve yaratıcılığı olduğu halde resmi tarih bu zenginliği istilacılara mal etmektedir. Oysa Timurlenk öncesi Asya’da göze çarpan en önemli tarihi (!) eser -Çin setine varıncaya kadar- deriden yapılan çadırlardı(otağ) .

Timurlenk Ön Asya’yı kana buladıktan sonra gördüğü uygarlığı Asya’ya taşımak için beraberinde pek çok alim, usta ve levazımatçı götürmüş ve sonrasında Asya’da ilim, tarım ve mimari gelişmiştir.

Bu dönemde Arap ve Asyalı göçebelere karşı verilen savaşlarda kahramanlıklarıyla ünlenen Kurdler egemenlik alanlarında birkaç yeni Kurd devletinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
Attachments: 9257804.jpg (7.0 Kb)
 
volongotoDate: Wednesday, 2011-09-28, 10:36 PM | Message # 2
Major general
Group: Administrators
Messages: 457
Reputation: 0
Status: Offline
Emirlerinin “KEYKAWUS” adını kullanarak hükümdarlık yaptığı Ziyarlar Devleti de bu dönemde kurulmuştur. Ancak bu devlet, saltanat ve iktidar hırsına kapılan bir başka Kurd hanedanı Buveyhiler tarafından yapılan bir iç darbe sonucu tarih sahnesinden silinmiştir.

Khusrew “Kurd Devletleri” adlı eserinde bu devletin gelişmişliğini şöyle açıklamaktadır: “Gelişmiş bir askeri güce sahip olan Ziyarlar döneminde İslam sonrası Kurd Mimarisi büyük bir gelişme kaydetmiş, özellikle matematik, astronomi, tıp ve fizik alanlarında büyük bilim adamları yetişmiştir.”

Kurdistan coğrafyasında Kab kültürü (kümbet mimarisi) disipline edilerek mimariye uyarlanmış ve cami kubbeleri biçim kazanmıştır. Aynı zamanda bir milli Kurd sembolü olan on köşeli Gımbed a Kawus (Kawus Kümbeti) bu dönemde yapılmıştır. Halen İran’ın Gülistan bölgesinde bulunan Gımbed a Kawûs Ziyarlar döneminin en görkemli eserlerinden biridir. 1006 yılında yapılan kümbet, Curcan şehrinin kuzeyinde bulunmaktadır. Bir efsaneye göre Key-kawus’un naaş’ı cam bir tabut içinde bu kubbede asılı durmaktadır.

Ziyarlar döneminde yetişen en önemli bilim adamlarından El Bruni, devrin hükümdarı tarafından desteklenmiş ve meydana gelen gök olayları hakkında önemli araştırmalarda bulunmuştur.

Astrofizikçi El-Bruni gibi bilim adamlarının yetiştiği Ziyarlar döneminde devlet felsefesinde yeni açılımlar yaparak sosyolojik tespitleriyle günümüze ışık tutan “kawusname” adlı eser de yine bir Kurd emiri Key-Kawus’un amcası tarafından yazılmış olup, kıymetini günümüze dek koruyabilmiştir.

Mimari ve bilimsel çalışmaların yanı sıra el sanatlarında da ileri olan Ziyarlar’ın egemenlik bölgesindeki “Qelar deşt” (kalar ovası) kazılarında el sanatlarındaki gelişmişliği sergileyen pek çok eser ortaya çıkarılmıştır. Süs ve mutfak eserlerinin yanı sıra paha biçilmez aslan motifli altın bir kupanın bulunması da devletin zenginliği ve gelişmişliğine yorumlanmaktadır.

Yaklaşık yüz yıl gibi bir süre egemenliğini sürdüren Kurd Ziyari Devleti, ordu ve devlet kademelerinde görev alan bir başka Kurd hanedanına mensup kişilerin girişimleri sonucu bir iç darbe ile son bulmuştur(1043).

Bin yıllık Kurd tarihine baktığımız zaman birbirleriyle savaşta kendi kavimlerine karşı aslan kesilmişlerdir, bu yüzden de başkalarıyla savaşlarda kendilerine yenilmişlerdir.

Halk arasında bu durum şöyle ifade edilir:

-Başkalarına karşı tilki, kendine aslan kesilme…

-Dınya dıjmıné kevé, kev ji dıjmın é seré xwo ye.

-Kırmé daré, jı daré nebit, zevala daré ji nabit. Vb gibi …

İnsanlık tarihi kadar eski olan bu tespitler toplumların kaderlerinde belirleyici rol oynamıştır.

Sorumlu kişilik, bu tespitlere göre doğru rol alan kişiliktir.

Bu da cesaret ve bedel gerektirir.

(Devam edecek...)

Kaynak:

*Khusrew- Kurd Devletleri
 
Forum » Tarihde Kürt Devletleri » Tarih'de Kürd Devletleri » Kurd Devletleri (4) - Zazalar
  • Page 1 of 1
  • 1
Search:

Copyright MyCorp © 2024